“Wees voorzichtig met het lezen van boeken over gezondheid.
U kunt sterven aan een drukfout.” (Mark Twain)

Betrouwbaar voedingsadvies: wie geeft raad?

• “Verlies nog snel 18 kg voor de feestdagen met onze wonderdrank”
• “Voor mij geen Corona: Met dit voedingssupplement boost je je immuniteit”
• “Brood en aardappelen zijn dikmakers”
• “Volg het soepdieeet en vermager 4 kg per week!”
• “Het wordt winter, slik snel een extra dosis vitamine D”

Op 28 oktober 2020 om 16 u 19 gaf Google meer dan 5 miljoen antwoorden op de zoekopdracht “gezond eten” (5 360 000 antwoorden om precies te zijn).
Ook in de media krijg je heel wat tips en advies over gezonde voeding. Maar hoe weet je nu of dat advies kwalitieitsvol is? Wie geeft betrouwbaar en wetenschappelijk advies over voeding?

Wie mag voedingsadvies geven?

De Belgische overheid erkent enkel de diëtist als voedingsprofessional en heeft daarvoor ook een wettelijk kader voorzien.

Hoe zit het dan met de adviezen van voedingsconsulenten, voedingscoaches, gezondheidstherapeuten, gewichtsconsulenten, wellness consulenten, leefstijlconsulenten?

Deze coaches en consulenten beschikken niet over een erkend diploma. Dikwijls volgen ze een korte (vaak dure) opleiding van enkele weken of avonden. Deze opleidingen worden niet door de overheid gecontroleerd en er zijn geen kwaliteitsvereisten aan verbonden. De cursisten krijgen na afloop een getuigschrift, maar geen officieel diploma.

Deze consulenten mogen enkel advies geven aan gezonde mensen.
Indien een consulent vaststelt dat er een medische klacht is bij iemand die hij behandelt dan is hij verplicht om door te verwijzen naar een arts.
Indien de consulent de persoon met een aandoening toch behandelt, loopt hij een groot risico. Op dat ogenblik verricht hij immers een behandeling zonder aan de wettelijke voorwaarden te voldoen. Dit kan leiden tot gerechtelijke vervolging wegens het onwettig uitoefenen van de geneeskunde.

Kwaliteitslabel voor voedingsadvies

Om een richtlijn te geven inzake kwaliteitsvolle begeleiding op vlak van onder andere voeding zorgde de Belgische wetgever voor een wettelijk kader. De diëtist wordt beschouwd als een paramedicus (meervoud: paramedici). Volgens de FOD Volksgezondheid is dit:

“Iemand die voor zijn beroep diagnostische, therapeutische handelingen of technische hulpverstrekkingen levert op verzoek van een arts. Deze prestaties zijn eigen aan het beroep en wettelijk bepaald. Zij mogen uitsluitend door erkende beroepsbeoefenaars in het specifieke domein verricht worden. De meeste erkende paramedici kunnen zowel op zelfstandige basis als in dienstverband in een gezondheidsinstelling werken.”

Je kan je niet zomaar vestigen als diëtist. Een diëtist kan enkel zijn beroep uitoefenen indien hij afstudeert aan een hogeschool. Na zijn studies mag hij zich bachelor in de voedings- en dieetkunde noemen:

“Diëtisten zijn specialisten op het gebied van voeding in relatie tot ziekte. Een diëtist behandelt op voorschrift van de arts, patiënten met een op maat gemaakt voedings- of dieetadvies. Hij of zij kan door het behandelen met een bepaald eetpatroon (dieet) de lichamelijke gezondheid bevorderen. Hij/zij heeft minstens een diploma van een professionele bachelor of een masters’ proef behaald.”

De opleiding is een combinatie tussen voedingsleer en medische kennis. Door deze medische achtergrond is de diëtist ook in staat om samen te werken met andere professionals in de zorg zoals artsen, specialisten in ziekenhuizen, wijkgezondheidscentra, …

Hoe vind je een diëtist?

Start je zoektocht naar voedingsadvies door een bezoek te brengen aan de website van de Vlaamse Vereniging van Diëtisten (VBVD). Via de zoekfunctie op de site vind je een erkende diëtist je buurt. Opgelet: deze website toont niet alle diëtisten, want niet elke diëtist is bij deze beroepsvereniging aangesloten.
Om te controleren of iemand een erkende diëtist is, kan je zijn naam invullen op de site van het RIZIV. Enkel erkende diëtisten met een bachelordiploma voedings- en dieetkunde kunnen een RIZIV-nummer krijgen.

• 

• 

Advies voor Jan en alleman

Via een online beweegprogramma krijg je vaak voedingsadvies bij aankoop van bepaalde voedingssupplementen. Bij de krant vind je een gratis boek over gezonde voeding. Op Google vind je allerlei dieet- en eetschema’s.

Heeft de diëtist dan nog een meerwaarde? Laat ons een kijkje nemen in het leven van Jan en Peter!

Toevallig zien Jan en Peter enkele dagen later in een plaatselijke krant een aankondiging voor een kookworkshop met groenten. Ze schrijven zich in, want misschien is dat goed om wat gewicht te verliezen.
De lesgever is een voedingsconsulent. Na afloop krijgen ze een kaartje mee. Ze besluiten om eens een afspraak te maken bij deze consulent.

Hetzelfde advies voor Jan en Peter?

Jan verschijnt op de afspraak. De voedingsconsulent stelt vast dat Jan geen medicatie neemt en geen enkele lichamelijke klacht heeft. Ze geeft hem recepten mee om meer variatie te brengen in zijn eten.

Peter arriveert bij de consulent en die hoort dat Peter medische problemen heeft en medicatie neemt. De consulent weet dat hij geen voedingsadvies mag geven omdat Peter een medische aandoening heeft. De consulent moet Peter doorverwijzen naar een gespecialiseerde hulpverlener.

Peter op consultatie bij de diëtist

In het geval van Peter is het duidelijk: Peter kan enkel voedingsadvies krijgen van een diëtist omdat hij medische problemen heeft.

De diëtist ondervraagt Peter gedetailleerd over zijn voeding en zijn medische klachten (voedingsanamnese). Op die manier brengt de diëtist de voedingsgewoonten van Peter in kaart.

Het advies zal zoveel mogelijk aansluiten bij de gewoonten van Peter; uiteraard kan hij op zondag samen met zijn gezin frietjes eten. De diëtist geeft voedingstips om het cholesterolgehalte te verlagen en de bloedruk onder controle te houden. Op die manier wordt de diagnose van de dokter vertaald naar concreet voedingsadvies.

Op die manier werkt Peter aan een gezonde levenstijl. Door kleine aanpassingen aan zijn voeding zal hij als bonus enkele kilootjes verliezen. Dit gewichtsverlies heeft bovendien een gunstige invloed op zijn bloedruk.

Jan op consultatie bij de diëtist

Heeft de diëtist ook een meerwaarde voor Jan? Hij heeft immers geen medische aandoening.

Voor Jan is het goed om te weten dat een diëtist zowel gezonde als zieke mensen begeleidt.
Bij Jan zal de diëtist eveneens een grondige voedingsanamnese afnemen. Hierbij wordt rekening gehouden met zijn (familiale) medische voorgeschiedenis. Door kleine ingrepen in zijn voedingspatroon zal de diëtist Jan helpen om op duurzame wijze enkele kilootjes te verliezen.

Aan een gezond persoon geeft een diëtist advies en tips om een gezonde levensstijl te behouden. Door zijn medische achtergrond is de diëtist een belangrijke partner inzake gezondheidspreventie. De diëtist zet mensen ertoe aan om gezond te eten, voldoende te bewegen, aandacht te hebben voor een gezond slaappatroon en om aan preventie te doen (vb. patiënten motiveren om deel te nemen aan de bevolkingsonderzoeken naar dikkedarmkanker, borstkanker).

Doordat de diëtist steeds maatwerk levert is elk advies individueel. Een voedingsadvies voor patiënt X is niet noodzakelijk een goed advies voor patiënt Y.

Ik volgde op 14 oktober een webinar van professor Albrecht naar aanleiding van zijn boek: “Investeren in een gezonde levensstijl. Op weg naar een activerend preventiebeleid”.

In mijn diëtistenpraktijk zie ik dagelijks het verband tussen voeding en gezondheid. Voeding heeft een grote invloed op een aantal aandoeningen. Door anders te gaan eten, opent zich vaak een nieuwe wereld met een nieuwe levensstijl. Mensen voelen zich beter en kunnen eten zonder zorgen.

Ik was nieuwsgierig hoe iemand met een economische achtergrond het begrip levensstijl benadert. In onderstaande blog geef ik een verslag van de webinar. Je krijgt ook enkele bedenkingen die ik maak over de visie van de professor.

Investeren en rendement

Professor Albrecht is econoom aan de UGent en  bekijkt gezondheid vanuit economisch standpunt. Hij bekijkt de wereld en de gezondheidszorg in termen van investering en rendement.

De professor richt zijn aandacht vooral op de chronische aandoeningen die horen bij onze westerse levensstijl: diabetes type 2, hoge cholesterol, aderverkalking …

Hij becijferde in zijn boek het rendement van een gezonde levensstijl. De cijfers spreken voor zich:

• Het risico op chronische aandoeningen vermindert met 70 tot 80 %.
• Het risico op hart- en vaatziekten daalt met 90 tot 94 %.

Levensstijl versus medicatie bij welvaartsaandoeningen

We weten uit diverse studies dat bij chronische ziekten (diabetes, overgewicht, hoge bloedruk) de levensstijl vaak aan de basis ligt van de aandoening. Vaak is een pilletje gemakkelijker dan de levensstijl aan te passen.

Pillen lijken een simpele oplossing, maar ze hebben ook bijwerkingen waardoor de kwetsbaarheid voor andere aandoeningen kan toenemen. Professor Albrecht verwijst naar de link tussen diabetesmedicatie en medicatie tegen hoge bloedruk en een extra gevoeligheid voor het oplopen van het virus Covid-19.  Deze link is ook aangetoond tijdens de SARS-epidemie.

Professor Albrecht stelt voor om onze immuniteit te versterken door een gezonde levensstijl die rust op de volgende pijlers: volwaardige voeding, stress beperken, voldoende beweging en verstandig omgaan met alcohol.

Individueel gezondheidsbudget

De kernboodschap in het boek is: geef de mensen een individueel gezondheidsbudget om aan preventie te doen.

Indien de aandoening reeds tot uiting is gekomen:  laat de mensen de keuze om hun levensstijl aan te passen waardoor de aandoening kan genezen worden.  Hij verwijst naar de Heart Lifestyle Trial. Door een gezonde levensstijl kan je bij mensen met aderverkalking de gevolgen van de ziekte terugdringen.

Met een individueel gezondheidsbudget kan iedereen levensstijladvies inkopen om aan preventie te doen of om curatief te werken. De professor stelt voor dat de dokter bij vb. chronische welvaartsziekten eerst het gezondheidsbudget activeert in plaats van een pilletje te geven.

Door dit individueel gezondheidsbudget investeert het individu in zijn gezondheid zonder dat hij zijn persoonlijke geldmiddelen moet aanspreken.

Dit budget moet voor iedereen toegankelijk zijn en moet op maat van elke burger zijn. Sommige mensen hebben nood aan individuele begeleiding, voor anderen werken groepssessies beter. Nog anderen hebben nood aan begeleiding thuis.

Door het gezondheidsbudget verschuift de winst van de preventie naar het individu. Momenteel is het zo dat de opbrengsten voor preventie voor de overheid zijn. De overheid maakt minder kosten voor gezondheidsuitgaven (denk aan de besparing van 9,5 miljard). De lasten zijn voor het individu (kosten voor abonnement fitness, sportclub, advies gezonde levensstijl, …)

Uitgaven gezondheidszorg beheersen

Waarom zouden we als maatschappij de focus leggen op preventie door een gezonde levensstijl?  Momenteel gaat 35 % van het totale gezondheidszorgbudget naar chronische aandoeningen die relatief eenvoudig te vermijden zijn. Dit cijfer zal verder oplopen en zal een hypotheek leggen op onze welvaart.

Ik zocht de cijfers voor het gezondheidsbudget voor 2020 op. Dit budget bedraagt 27 miljard euro. Dit wil zeggen dat er jaarlijks minstens 9,45 miljard euro kan bespaard worden door preventie.

Ik maakte me bovendien de bedenking dat we met het uitgespaarde geld duur onderzoek zullen kunnen financieren naar aandoeningen die moeilijk of nog niet  te behandelen zijn.

Punt van kritiek op het boek

Voor het luik voeding vergeet de professor een hoofdrolspeler te vermelden: de diëtist.  De diëtist is de enige erkende paramedicus met een wetenschappelijke opleiding over de relatie tussen  voeding en ziekte. De diëtist kent de wetenschappelijke achtergrond van chronische aandoeningen.

Aanpassen levensstijl: vraag raad aan je diëtist

Elk individu is anders, dus iedereen heeft nood aan een persoonlijk aanpak.

Ben je bang om iets te veranderen aan je levensstijl? De tijd dat de diëtist je strenge dieetregels oplegde is voorbij. Het is niet realistisch om jarenlange gewoontes zomaar te veranderen. Een aanpassing van je levensstijl vraagt tijd en gebeurt stap voor stap.

In mijn diëtistenpraktijk leer je anders eten met de focus op lekker eten. Je leert waarom je bepaalde voedingskeuzes maakt. Je rekent ook af met valkuilen zoals emotioneel eten. Indien je begeleid wordt door een diëtist boek je meer succes in het veranderen van je levensstijl.
Door de tips en de begeleiding van de diëtist leer je hoe je veranderingen in je voeding blijvend kunt maken. Zodat de resultaten ook blijvend zijn.

Een minieme aanpassing in je levensstijl werkt vaak als een hefboom; met kleine ingrepen in je voeding kan je vaak grote resultaten bereiken. Denk daarbij aan de werking van de hefboom. Dit principe komt van Archimedes. Hij berekende hoe hij met een simpele hefboom de aarde zou kunnen optillen. Hij vertelde zijn landgenoten “Geef mij een steunpunt en ik verplaats de aarde.”

Kant-en-klaar uit de supermarkt:
vaak niet super

Kant-en -klare maaltijden uit de supermarkt zien er vaak verleidelijk uit. Geen werk en geen afwas.

En toch heeft zelf koken veel voordelen. We zetten er hieronder enkele op een rijtje.

Zelf koken zorgt voor eindeloze variatie: elke keer is hetzelfde gerecht net een tikkeltje anders. Niemand weegt thuis zijn ingrediënten af tot op de milligram. Dit gebeurt bij industriële productie wel waardoor je telkens identiek dezelfde smaak krijgt.

Als je zelf kookt kan je veel besparen op de maaltijdkost. Kant-en-klare maaltijden lijken een aantrekkelijk prijskaartje te hebben, maar de prijs zegt niets over de voedingswaarde van het eten. Kort gezegd komt het erop neer dat je met kant-en-klaar meestal meer, vaak minderwaardige, calorieën binnenkrijgt. Op lange termijn zorgt een dagelijkse verhoogde calorie-inname voor een geleidelijke gewichtstoename.

Door zelf te koken zorg je dus voor een stabiel lichaamsgewicht: zelf gemaakt eten bevat minder energie dan kant-en-klare maaltijden en tijdens het koken verbruik je energie. Op voorwaarde dat je niet aan het aperitieven slaat tijdens het koken 😊  Beeld je eens een gemiddelde persoon in met een gemiddelde energiebehoefte. Dan kan deze persoon door elke dag zelf een uurtje in de keuken te staat op jaarbasis 6 kg lichaamsgewicht verliezen! Hij realiseert dit gewichtsverlies enkel door zelf te koken in plaats van de beentjes onder tafel te steken om een afgehaalde kant-en-klare maaltijd te verorberen! Uiteraard telt de afwas ook mee als work-out!

Door zelf te koken heb je meer controle over de ingrediënten van je maaltijd. Je kiest zelf of je suiker gebruikt, hoeveel zout je toevoegt en welk soort vet je  gebruikt. Bovendien voeg je geen kleurstoffen, geurstoffen of smaakstoffen toe.

Maaltijden die je zelf kookt, hebben daardoor meestal een betere samenstelling dan kant-en-klare maaltijden. Fabrikanten voegen vaak ingrediënten toe om de smaak te “verbeteren”.  Onlangs zag ik een verpakking van een visschotel waar suiker aan toegevoegd was. Wie zelf vis bakt, heeft meestal niet de neiging om daar suiker over te strooien.

Je wordt je bewust van de werkelijke ingrediënten van je eten.  Een droog koekje lijkt voor de meeste mensen een gezonde keuze. Tot je ziet hoeveel boter er nodig is als je zelf koekjesdeeg maakt.

Zelf koken is een goede motivatie om moeiteloos een gezonde levensstijl te volgen. De Hoge Gezondheidsraad beveelt aan om dagelijks minstens 300 gram groenten te eten. Wie enkel kant-en-klare maaltijden eet of alleen in het bedrijfsrestaurant dineert, zal deze aanbeveling vaak niet halen.

Heb je kinderen? Door zelf met voeding bezig te zijn, nemen kinderen goede eetgewoonten over. Zet je kinderen gerust aan het werk in de keuken. Doordat je de kinderen betrekt bij het eten, krijgen zij ook een gevoel van verantwoordelijkheid. Helpen in de keuken heeft een goede invloed op slechte eters. Ze zullen sneller geneigd zijn om te proeven omdat ze zelf meegewerkt hebben aan de maaltijd.

Is kant-en-klaar eten dan steeds uit den boze?

Uiteraard is er niets mis om af en toe een beroep te doen op kant-en-klaar.  Gebeurt dit minder dan 1 x per week,  dan moet je je geen grote zorgen maken over je gezondheid. Eet je dergelijke maaltijden meer dan eens per week dan onderneem je best wel actie. Tracht deze maaltijden dan aan te vullen met extra groenten. Geef bijvoorbeeld verse soep als voorgerecht of voorzie extra rauwkost (sla, tomaat, komkommer, …).

Door een goede weekplanning zal je minder geneigd zijn om kant-en-klare maaltijden in huis te halen.  Daarover kon je al enkele blogs lezen in de reeks week- of maandmenu:
Weg met kookstress na een drukke dag
Eten is familietijd
Voorbereiding is het halve werk
Duik in de diepvries
Tip voor beleggers: investeer niet op de beurs

In een volgende post maak ik een vergelijking tussen gekochte tonijnsla en een zelf gemaakt alternatief.