Voedingsaanbod in scholen en woon- en zorgcentra: gebuisd over de hele lijn
Vet onvoldoende
Uit een onderzoek van het Vlaams Instituut Gezond Leven (radionieuws 22/09/2023) bleek dat warme maaltijden op school ongezond zijn doordat ze te weinig groenten bevatten. Ze zijn bovendien onevenwichtig door de hoeveelheid vlees en de gefrituurde gerechten. Dit nieuws is opgewarmde kost: voorgaande onderzoeken waren ook al kritisch over de warme schoolmaaltijden.
Helaas worden er in andere sectoren ook weinig sterren uitgedeeld. Maaltijden in woon- en zorgcentra halen vette onvoldoendes, omdat ze niet voldoen aan de voedingsnormen. In het tweede deel van dit artikel getuig ik daarover als stagiair-diëtist in een woon- en zorgcentrum.
Smossen met geld
De burgers in dit land mogen verwachten dat de overheid streng toeziet op de maaltijden in scholen en woonzorgcentra. Deze instellingen krijgen immers belastinggeld om bij te dragen aan hun werkingskosten. Vlaamse basisscholen kunnen via het project ‘Oog voor Lekkers’ rechtstreeks steun aanvragen waarmee ze hun leerlingen fruit, groenten en/of melk als gezond tussendoortje kunnen aanbieden.
De overheid financiert tussendoortjes, maar mag gerust wat in de pap brokken en ook eisen stellen aan de samenstelling van de warme maaltijd. Er moeten dringend minimale eisen gesteld worden wat betreft de voedingswaarde van de aangeboden warme maaltijden. Gezonde voeding is immers een essentieel onderdeel van een gezonde levensstijl.
Uiteindelijk hebben de gevolgen van een ongezonde levensstijl hun weerslag op de financiële toestand van de overheid. Het bestrijden van welvaartsziekten veroorzaakt door een ongezonde levensstijl vraagt immers grote financiële inspanningen van de overheid die enkel kunnen gefinancierd worden met belastinggeld.
Het zou al te gemakkelijk zijn om snel de schuld af te schuiven op de scholen of woonzorgcentra die deze warme maaltijden aanbieden. Gezond eten is niet alleen de verantwoordelijkheid van het individu. Onze politici moeten een gezonde levensstijl aanmoedigden door te zorgen voor een goede voedingsbodem.
Harde feiten
Op dit moment kan ik alleen maar vaststellen dat de wil vaak ontbreekt om een gezonde eetomgeving te creëren in scholen of woonzorgcentra. In veel woon- en zorgcentra is het trouwens vijf na twaalf om de voeding van de bewoners bij te sturen.
Mijn interesse in de kwaliteit van de voeding van bewoners van een woonzorgcentrum werd gewekt toen ik tijdens een stage vaststelde dat het verbruik van laxativa (geneesmiddelen die de stoelgang vergemakkelijken) erg hoog lag.
Ik stelde vast dat 32 van de 51 bewoners op een afdeling deze middelen toegediend kregen. Bij sommige bewoners werden zelfs verschillende laxativa gecombineerd. Dit wil zeggen dat 63 % van de bewoners afhankelijk is van deze middelen om de stoelgang te regelen. Een verstoorde stoelgang zorgt voor heel wat fysiek ongemak. Het is hier van belang om zoveel mogelijk preventief te werk te gaan aangezien de oorzaken van stoelgangproblemen voldoende gekend zijn.
De belangrijkste oorzaak van een moeilijke stoelgang is een tekort aan vezels in de voeding. Ik wou weten hoeveel voedingsvezels er in de voeding van de bewoners zaten. Na analyse van de weekmenu’s bleek dat er gemiddeld 16,1 gram voedingsvezels per dag voorkwamen in de voeding van de bewoners van het WZC. Deze schamele 16,1 gram is slechts de helft van de dagelijks aanbevolen norm van 30 gram! Geen wonder dat veel bewoners van problemen ondervonden met hun stoelgang.
Aangezien voedingsvezels het middel bij uitstek zijn om de darmgezondheid te bevorderen zou men moeten inzetten op voldoende aanbod van voedingsvezels bij onze bejaarden. Jammer genoeg wordt bij constipatieproblemen geen verandering aangebracht in het voedingspatroon, maar worden er onmiddellijk en langdurig laxativa ingeschakeld. Deze middelen zijn echter niet onschuldig en chronisch gebruik ervan kan aanleiding geven tot gezondheidsproblemen.
Door bovenop komt nog dat door vezelarm te eten het microbioom in de darmen op zijn honger blijft zitten en daardoor minder goed functioneert. Een vezelrijke voeding zorgt ervoor dat de bacteriën in de darmen meer korteketenvetzuren, zoals boterzuur en propionzuur, produceren waardoor ontstekingsreacties kunnen verminderen. Door een tekort aan gezonde voeding kan het microbioom zijn werk niet naar behoren doen. Ouderen die zelfstandig wonen, hebben meestal een gevarieerder eetpatroon en dat valt ook te zien in hun microbioom dat diverser is dan bejaarden die in een woon- en zorgcentrum verblijven.
.
Dweilen met de kraan open
Ik vermoed dat de redenen om niets te doen aan het voedingsaanbod in scholen en andere instellingen van financiële aard en electorale aard zijn.
De politiek heeft de neiging om pas op te treden als het vuur uit de pan slaat. Denken we maar aan de schrijnende situaties in de kinderopvang. Door de jaren heen kregen de begeleiders steeds meer kinderen onder hun hoede en op een gegeven moment kookt de soep over.
De overheid dweilt met de financiële kraan open: voor een gezonde levensstijl draait men de geldkraan dicht, maar de behandeling van leefstijl gerelateerde problemen vraagt wel handenvol geld. Endocrinoloog Luc Van Gaal werd op vrijdag 22 september 2023 in “De Ochtend” op Radio 1 geïnterviewd over het “wondermiddel” Ozempic dat nu oneigenlijk gebruikt wordt om gewicht te verliezen. Dit middel was oorspronkelijk bedoeld om diabetes te behandelen, maar wordt nu ook voorgeschreven door artsen om gewichtsproblemen aan te pakken. Meer en meer mensen lijden onder een ongezonde levensstijl en grijpen dan naar drastische middelen om de situatie onder controle te krijgen. Indien de overheid toelaat dat niet-diabetici dit middel gebruiken dan zorgt ze ervoor dat het “probleem” opgelost wordt, maar doet ze niets aan de oorzaak.
Bovendien garandeert Ozempic geen blijvend resultaat: “Wie stopt met Ozempic en zijn levensstijl niet heeft aangepast, komt de verloren kilo’s weer grotendeels bij” (endocrinoloog Luc Van Gaal in “De Ochtend” over Ozempic).
Verkiezingen 2024: uit een ander vaatje tappen
De electorale redenen voor het immobilisme van onze politici zijn gebaseerd op de beperkte houdbaarheid van politici. Ziektepreventie is geen populair onderwerp om veel kiezers te winnen, want inspanningen voor een gezonde levensstijl renderen niet voldoende op een termijn van 6 jaar. Bij een baby die vandaag een ideale start krijgt op gebied van voeding zal pas na jaren blijken dat hij een betere gezondheidstoestand heeft dan zijn soortgenoot die een minder goede leefstijl meekreeg. Met deze resultaten kan een politicus na 6 jaar niet uitpakken als hij in de aanloop voor de verkiezingen pensenkermissen en bierfeesten afschuimt om kiezers te winnen.
Hoog tijd dat de overheid werk maakt van ziektepreventie door in te zetten op een gezonde levensstijl voor alle burgers van groot tot klein. Onze politici moeten eisen stellen aan de voeding in organisaties die belastinggeld ontvangen zoals crèches, scholen en woon- en zorgcentra.
Het zou getuigen van verantwoordelijkheidszin indien onze overheid er tegen de volgende legislatuur in slaagt om op zijn minst in de gesubsidieerde instellingen de voorwaarden te creëren voor een gezonde levensstijl. Doordat de torenhoge uitgaven voor de ziekteverzekering op die manier zullen dalen, komt er meer financiële zuurstof in onze maatschappij. Dit zal uiteindelijk leiden tot een betere levenskwaliteit voor ieder van ons.