Vandaag 8 maart staat, zoals elk jaar, in het teken van de vrouw, dan vieren we Internationale Vrouwendag! Deze dag herinnert ons aan de strijd voor gelijke rechten.
Vrouwen kregen in ons land pas in 1948 stemrecht! Tot die tijd hadden we geen stem in de politiek. Ondertussen lijkt de toestand verbeterd, vrouwen in het Westen hebben inderdaad meer rechten.
De realiteit is echter dat we vandaag nog steeds niet zijn waar we zouden moeten zijn en dat we daar voor een deel zelf schuldig aan zijn.
We steken onze energie nog te vaak in uiterlijkheden waardoor er niet genoeg energie overblijft om onze stem luider te laten klinken in de maatschappij.
Sois belle et tais-toi
Ik heb de indruk dat we nog steeds geconditioneerd zijn om te geloven dat we een minderwaardig lid van de samenleving zijn. Als je zoals ik de 50 voorbij bent dan groeiden je ouders en grootouders op met het idee dat de vrouw geen volwaardig lid van de samenleving was. Tot 1948 hadden vrouwen politiek geen inspraak en werden ze bestuurd door mannen. Dit minderwaardigheidsgevoel werd doorgegeven in de opvoeding: vrouwen hielden zich beter stil en vervulden vaak de functie van ornament (voor de man). Kort gezegd: vrouwen waren er om mooi te zijn en de mannen te behagen.
We zijn ondertussen niet meer stil en maken volwaardig deel uit van de maatschappij op alle vlakken: emancipatie op gebied van werk, politiek, geboorteplanning, sociale rechten, …
Desondanks kampen nog steeds veel vrouwen met een minderwaardigheidsgevoel. Een van de redenen hiervoor merk ik vaak op vanuit mijn professionele bezigheid als diëtist. Ik zie dat veel vrouwen ontzettend veel energie steken in een nieuwe en zelfs dubbele strijd. We strijden zowel tegen onszelf als tegen andere vrouwen om het mooiste lichaam en we worden daarbij aangevuurd door de dieetcultuur rondom ons.
Op naar de emancipatie van het vrouwenlichaam
We leggen als vrouw nog steeds ontzettend de nadruk op mooi en perfect zijn. Hierbij zijn we uitermate kritisch zowel voor onszelf (“Help een rimpel”) als tegenover andere vrouwen (“Die is nogal aangekomen na haar vakantie!”).
Een vrouw die afwijkt van het ideaal lichaamsbeeld dat in de media gepresenteerd wordt, krijgt vaak te maken met felle kritiek en dan nog meestal van andere vrouwen. We zijn dan wel geëmancipeerd op bepaalde vlakken maar op het vlak van emancipatie van ons lichaam is er nog een lange weg te gaan.
Ons uiterlijk is een bron van zorgen geworden doordat we het moeilijk hebben om onze lichamen te accepteren zoals ze werkelijk zijn. Daardoor ontstaat een gevoel van ongelukkig zijn waardoor we manieren zoeken om dat geluk terug te vinden. Een manier bestaat erin om toe te geven aan de drang om ons gewicht of uiterlijk te veranderen. Ingrepen aan het gewicht zijn vaak de manier bij uitstek om ons lichaam te veranderen. We houden ons voor dat we gelukkig zullen zijn als we een bepaald streefgewicht bereiken.
Ontstaan dieetcultuur
De focus op gewicht ontstond in de jaren ’60 van de vorige eeuw. Tot ver na de Tweede Wereldoorlog waren dunne[1] mensen niet in de mode, want dun zijn betekende dat je te weinig eten had waardoor je misschien ziek was. Het was pas toen Twiggy opdook als stijlicoon in de jaren ’60 dat het concept van het ideale lichaam met de ideale maten ontstond.
Op dat moment ontstond de Westerse dieetcultuur waarbij er extreem veel nadruk werd gelegd op uiterlijk en gewicht. Kinderen groeien daardoor van jongs af aan op met ideeën over uiterlijk en lichaamsgrootte. Een dik lichaam is “slecht” is en een dun lichaam is “goed”. Er wordt ons het idee aangepraat dat we moeten voldoen aan het schoonheidsideaal van dat moment.
In werkelijkheid slaagt slechts 5 % van de vrouwen erin om aan het ideaal in de media te voldoen. Hoog tijd dat we beseffen dat er niets mis is met die overige 95 %.
Een deel van de 5 % die wel voldoet aan het schoonheidsideaal heeft vaak een genetisch voordeel, maar alle anderen uit die groep van 5 % ondergaan vaak een kruisweg voor de ideale maten. Schrijnende voorbeelden komen vooral uit de modewereld zoals de 22-jarige Luisel Ramos die stierf in Uruguay. Het professioneel model vermagerde van 51 naar 38 kg om taille 00 te bereiken. Als 22-jarige had ze de taille van een meisje van 7 jaar; ze overleed aan de gevolgen van anorexia tijdens een modeshow in Urugay.
[1] Dun en dik zijn neutrale begrippen, net zoals lang en kort en klein en groot. Zelf hanteer ik als diëtist een gewichtsneutrale aanpak. Dat betekent dat ik me focus op jouw relatie met eten en je gedrag en niet op je gewicht. Je gewicht zegt immers niets over je relatie met eten of je gezondheid.
Rol van de media
De dieetcultuur groeit doordat de kanalen die deze cultuur verspreiden fors toegenomen zijn. De media bestaat niet langer alleen maar uit kranten en tijdschriften, televisie, films en advertenties maar ook uit social media en streaming diensten. We worden 24 uur per dag bestookt met boodschappen van hoe lichamen er zouden moeten uitzien.
Wanneer wij en onze kinderen deze opvattingen over gewicht op onszelf toepassen geloven we dat de dieetcultuur de enige manier is om naar ons lichaam te kijken en ontwikkelen we een dieetmentaliteit.
Nefaste gevolgen fixatie uiterlijk
De fixatie op gewicht uiterlijk leidt tot absurde situaties. Mensen krijgen bijvoorbeeld complimentjes over gewichtsverlies, maar beseffen vaak niet waarvoor ze complimentjes geven. Voor iemand met een eetstoornis is een compliment over gewichtsverlies gevaarlijk. In dat geval kan je de aandoening zelfs erger maken door je compliment.
Uiterlijk en gewicht worden vaak gerelateerd aan gezondheid. Hier is echter een belangrijk onderscheid te maken: het is niet omdat je dik bent dat je ongezond bent. Anderzijds is het niet omdat je dun bent dat je gezond bent. Wat wel van belang is, is een gezonde levensstijl.
Gezondheid en gewicht
Welk gewicht je ook hebt: met elk gewicht kan je gezond zijn op voorwaarde dat je een gezonde levensstijl hebt.
Ik maak dit aan mijn patiënten vaak duidelijk met het volgende voorbeeld:
“Ik kan ervoor zorgen dat iemand een perfect gewicht heeft door enkel fast food te eten. Alhoewel deze persoon door het eten van fast food wel een goed gewicht kan hebben, betekent dit niet dat hij gezond is. Hij kan uit dit soort voeding immers onmogelijk de nodige vezels, mineralen en vitamines halen. Deze voedingstekorten zullen echter maar na jaren zichtbaar worden omdat ons lichaam een zeer ingenieus systeem is dat voorraden aanlegt. Zelfs op het moment dat de voorraden bijna op zijn slaagt ons lichaam erin om zeer zuinig om te springen met de reserves.
Aan de andere kant zien we ook dat iemand die geen “ideaal gewicht” heeft maar wel een gezonde levensstijl heeft perfect gezond kan zijn.”
Ideaal gewicht is geen synoniem van gezondheid
Gezondheid is een complex concept en de laatste jaren is er een beweging ontstaan die de link tussen gezondheid, gewicht en uiterlijk in vraag stelt op basis van wetenschappelijke onderzoek .
Onder andere de HAES-beweging (Health At Every Size) maakt een duidelijk onderscheid tussen gezondheid en gewicht en toont aan dat je, ongeacht je gewicht, een gezonde levensstijl kunt hebben. De HAES beweging steunt op uitgebreid wetenschappelijk onderzoek.
Door de focus te verleggen van gewicht en uiterlijk naar gezondheid merken we in de praktijk bijvoorbeeld betere cholesterolwaarden bij de begeleiding van onze patiënten.
Houden van je lijf
Door volgens een gewichtsneutrale aanpak te werken (dit wil zeggen: zonder nadruk op gewicht en de weegschaal) krijgen vrouwen én mannen een beter lichaamsbeeld. Ze leren op een vriendelijke en positieve manier naar zichzelf kijken zonder eindeloze kritiek op zichzelf en ze streven er niet naar hun uiterlijke vorm te “verbeteren”. Het blijkt dat ze wel extra gemotiveerd zijn om aan hun gezondheid en levensstijl te werken als de focus op gewicht wegvalt.
Het resultaat is dat ze bijvoorbeeld meer bewegen puur voor hun plezier en niet omdat het gedwongen moet om te vermageren.
Een bijkomend voordeel van een beter lichaamsbeeld is dat zowel jij als volwassene als je kinderen minder vatbaar zijn voor eetstoornissen. We hebben een belangrijke voorbeeldfunctie als volwassenen. Door onze kinderen en kleinkinderen de boodschap mee te geven dat alle lichamen mooi zijn, werken we mee aan een toekomstige generatie die zichzelf accepteert zoals ze zijn en die onvoorwaardelijk van hun lichaam houdt of dat nu dik of dun, groot of klein is.
Wens voor vrouwendag: kom thuis bij jezelf
Laten we op vrouwendag de strijd staken en tegen onszelf zeggen: “Ja , we zijn goed genoeg zoals we zijn”. Ons lichaam is ons veilige huis waar we maar beter zorg voor dragen zodat we er elke dag in kunnen thuiskomen. Laat ons aanvaarden dat ons lichaam uniek is en dat elk lichaam er anders uitziet en dat daar niks mis mee is. De een leeft graag in een tiny house, de ander in een appartement en nog een ander in een rijhuis. Wat telt is dat je huis gebouwd is op zelfvertrouwen en geloof in jezelf.
Laat ons ook de strijd staken door ons steeds te vergelijken met andere of “ideale” vrouwen. En kan je niet stoppen met vergelijken besef dan of op zijn minst waarmee je je vergelijkt. Als je kijkt naar de modellen op de catwalk, of de lingeriefoto’s in de media en de perfecte plaatjes op Facebook en Instagram besef dan wat er vaak achter de plaatjes schuilgaat.
Realiseer je dat je je op dat ogenblik meestal vergelijkt met lichamen die uitgehongerd zijn of cosmetische ingrepen ondergaan hebben zodat ze beter in beeld gebracht kunnen worden.